De kunst van het fotograferen ~ deel 4.1
13 december 2018
Dynamische symmetrie - praktische toepassing
In het vorige deel (deel 4) van deze serie heb je kennis kunnen maken met het onderwerp dynamische symmetrie. Een techniek die zijn oorsprong heeft bij de kunstenaars uit de renaissance en daarvoor (maar ook erna). Maar wat is het nu precies dat deze techniek onderscheidt van andere technieken? Hoe kan het dat informatie over deze techniek geen gemeengoed is? En, misschien wel het belangrijkste van alles, wat kun je met deze techniek in je fotografie?
De spin in het web
In eerdere artikelen heb je al veel kunnen lezen over verschillende technieken die je fotografie kunnen verbeteren. Denk aan je achtergrond, het licht op je onderwerp, je onderwerp zelf en de verhoudingen binnen je beeldkader.
De verhoudingen binnen je beeldkader zijn, naast de overige genoemde technieken, belangrijk om de aandacht van je kijker vast te houden en door de foto te leiden. Het laatste wat je wilt is dat iemand vluchtig je foto bekijkt en eigenlijk snel verder wil naar een andere. Je kijker moet geboeid worden. En mensen voelen zich aangetrokken tot dingen die 'kloppen'.
Ga maar na, mensen kunnen zich ongemakkelijk voelen bij bepaalde kleurcombinaties maar ook bij onbalans, of zelfs bij een bepaald onderwerp. Mensen vinden het bijvoorbeeld prettig patronen waar te nemen en hebben de neiging gesuggereerde vormen en lijnen te zien en 'af te maken' (als die het beeldkader uitlopen of er binnenin verborgen zijn). En de vormen hoeven niet eens expliciet zichtbaar te zijn.
Een ander mooi voorbeeld is balans. Mensen hebben de neiging om naar balans te zoeken in beelden. Beelden die in onbalans zijn, spreken mensen minder aan.
Met al deze dingen kun je als fotograaf prima werken.
X-T2 | 135mm | f/2.8
Veel van de onderwerpen die ik zojuist beschreef, kunnen met behulp van dynamische symmetrie worden toegepast. Balans, (geïmpliceerde) lijnen en vormen kunnen op een eenvoudige manier tot stand worden gebracht met behulp van deze techniek. Misschien wel het Zwitserse zakmes onder de technieken van het fotograferen! Of de spin in het web...
X-T2 | 74mm | f/2.8
In deze afbeelding van het Doodshoofdaapje is een (impliciete) kromme zichtbaar.
De armatuur en z'n lijnen
Dynamische symmetrie kent een aantal basisvormen. Deze hebben allemaal een startpunt van waaruit je ze kunt 'tekenen', de 1.0 basisvorm. De baroque diagonaal vormt vanaf het startpunt telkens de langste zijde van de opvolgende basisvorm. Zie voor een eenvoudige toelichting pagina's 42 t/m 44 van het boek "The Art of Composition" van Michel Jacobs.
Iedere basisvorm kan gebruikt worden (zelfs meerdere keren) voor een kunstwerk. Je kunt het zo complex maken als je zelf wilt. Voor het medium fotografie is echter vooral basisvorm 1.5 van belang.
Hieronder vind je vier 1.5 basisvormen met hun diagonalen en hun (onder een hoek van 90 graden) kruisende diagonalen (reciprocals) weergegeven.
Baroque diagonaal
Baroque reciprocals
Sinister diagonaal
Sinister reciprocals
Iedere lijn is van zichzelf een start- of ijkpunt op basis waarvan je nieuwe lijnen kunt toevoegen in je compositie. Zolang je dit maar consistent doet en het aantal richtingen beperkt omdat anders de compositie te complex wordt (dit wordt "Gamut" genoemd).
Bovenstaande tekening van Peter Paul Rubens is een mooi voorbeeld van "Gamut", een techniek waarbij een hoofdrichting wordt gekozen en deze richting wordt herhaald om het effect te versterken en een pad door de foto te creëeren.
Iedere lijn heeft weer z'n eigen bedoeling of emotie
De horizontale lijn is gelijk aan rust en ontspanning
De horizontale lijn is de 'liggende' lijn. En als je ligt, dan rust je. De liggende houding associëren we met ontspanning en rust. De horizontale lijn wordt ook de lijn van landschapschilder genoemd (of de landschapsfotograaf). Het is de horizonlijn.
Om een gebalanceerde horizontale compositie tot stand te kunnen brengen wordt doorgaans een diagonale (soms verticale) lijn geïntroduceerd. Deze diagonaal voorkomt dat de afbeelding als het ware in tweeën wordt gesneden.
De verticale lijn is stevig en fier
Deze lijn is belangrijker dan iedere andere lijn in een compositie. De verticale lijn onderscheidt bijvoorbeeld mens van dier, kan alleen staan zonder ondersteuning en laat de richting van zwaartekracht zien.
Om een gebalanceerde verticale compositie tot stand te kunnen brengen is een kruisende (horizontale of diagonale) lijn van belang. Reden daarvoor is dat een enkele lijn de blik van de kijker de foto uit laat glijden. Deze 'beweging' moet worden gecompenseerd door een lijn die blik als het ware vasthoudt. Daarnaast geeft het een gevoel van balans.
Kenyon Cox - onbekende titel
De diagonale lijn is assertief en dynamisch
De diagonale lijn suggereert beweging in de richting langs zijn pad. Hij ligt aan de basis van de hele compositie en is als het ware het startpunt. Als je de twee diagonale lijnen in een armatuur kruist, dan heb je het midden van je beeldkader.
Het midden van je beeldkader is belangrijk omdat je kijker van nature geneigd is het midden op te zoeken. Het midden van je beeldkader en wat je erin plaatst is dus belangrijker dan je lange tijd hebt gedacht. Zeker als je eerder genoemde mainstream technieken zoals de regel van derden gewend was te gebruiken.
De arabesque (of 'kromme') ondersteunt en houdt vast
Ook wel de lijn van de continuïteit genoemd. Deze lijn verzamelt, organiseert en verbindt beeldelementen in de compositie met elkaar. Denk hierbij aan het leggen van een relatie van de voorgrond met de achtergrond of bepaalde beeldelementen in de compositie om de suggestie van eenheid tot stand te brengen.
Het is ook mogelijk 2 krommingen samen te voegen. Uit de samenvoeging ontstaat dan een S vorm. De S vorm heeft een perfecte balans en is elegant. Henri Rankin Poore beschrijft de S kromming als volgt.
De (samengevoegde) "S" kromming heeft perfecte balans en kan goed worden gebruikt in een staande compositie (verticaal). De kromming heeft een element van gratie en biedt hetzelfde genoegen als de verweven bewegingen van een dans of de fascinerende vormen van vervluchtigende rook. Klassieke landschappen waarin veel elementen worden geïntroduceerd (of beeldelementen die moeten worden verbonden met elkaar) zijn ook afhankelijk van dit principe. Verschillende interessepunten (beeldelementen) aan elkaar gevlochten door een kromming bieden de blik een route door de foto en zijn daarmee essentieel voor de compositie. Veel eenvoudige beeldelementen danken hun kracht en aanzien volledig aan een gedurfde kromme.
De samenloop of symmetrie van lijnen
Samenloop (symmetrie) in compositie is een techniek die wordt gebruikt om verschillende beeldelementen met elkaar samen te laten vallen. In het Engels worden de lijnen die samenlopen 'coincidences' genoemd.
Hierdoor ontstaat een impliciet patroon of een pad waarlangs de blik van de kijker door de foto geleid wordt. Hoe vaker lijnen en vormen samen vallen, hoe sneller het oog geneigd is lang dat pad door de foto heen te gaan. Het gebruik van samenloop roept een gevoel van ritme en eenheid op.
Uitwaaierende lijnen
Deze techniek lijkt op die hierboven met het grote verschil dat de lijnen allemaal naar een bepaald punt in de compositie toelopen in plaats van symmetrisch. De beeldelementen worden als het ware samengeknoopt op een bepaald punt. Je kunt het een beetje vergelijken met de spaken in een wiel.
Als er verschillende lijnen op een bepaald punt samen komen, dan geeft dit de indruk van dynamiek.
Samenvattend
De basisvorm vervult exact de functie die je op basis van z'n naam mag verwachten; hij legt de basis voor de opbouw van je hele foto. De basisvorm is beschikbaar voor alle verhoudingen, maar de basis is altijd de 1.0 basisvorm. Van daaruit kun je iedere basisvorm maken.
Je kunt basisvormen ook stapelen en je compositie daarmee zo ingenieus maken als je zelf wilt. Of dat haalbaar is in andere vormen van fotografie dan fine art, laat ik aan je eigen fantasie over.
Wanneer je je eenmaal de basisvorm voor de geest kunt halen tijdens het kaderen van je beeld, dan kun je daar vervolgens met de hierboven genoemde technieken op verder bouwen. Houd er daarbij rekening mee dat het van belang is om voor alle basislijnen een onderbrekende- of balanslijn toe te voegen; bij een horizontale lijn een verticale (of diagonale) en visa versa. Hiermee voorkom je dat de blik van de kijker zo de foto uit glijdt.
Vergeet niet dat je, voordat je op dit punt belandt, eerst een onderwerp moet hebben gekozen waar jij en je kijker iets mee hebben en dat je ervoor zorgt dat deze op de best mogelijke manier in beeld wordt gebracht. Zie hiervoor ook de voorgaande artikelen (deel 1, deel 2, deel 3 en deel 4) waarin bijvoorbeeld de onderwerp/achtergrond relatie (figure to ground) wordt besproken.
Tenslotte
Als je mijn blog wat vaker leest, zul je hebben gemerkt dat het tempo van nieuwe artikelen publiceren niet zo hoog ligt. Deze blog wordt namelijk geschreven naast een fulltime baan en een fantastisch gezin. Artikelen over fotografie zullen zeker blijven komen, maar niet in het hoge tempo dat je wellicht van andere, meer commerciële, blogs gewend bent.
Wil je geen blogpost missen? Meld je dan aan voor de nieuwsbrief! Je ontvangt dan telkens een e-mail als er een nieuw artikel is verschenen.
- No Comments
